رای اندازه‌گیری میزان اشعه تابشی و یا اشعه جذب شده در محیط به ترتیب از دستگاه­های اکسپوژر سنج و یا دوزیمتر استفاده می­شود. در هر یک از این وسائل برای اندازه ­گیری دوز تابش(exposure dose) و یا دوز جذب (absorbed dose) از آثار اشعه بر روی محیط، كه در اثر جذب مقداری از انرژی اشعه در محیط بوجود آمده، استفاده می‌شود.
 بطور كلی جذب انرژی در یك محیط ممكن است باعث بوجود آمدن پدیده‌هایی از قبیل ایجاد حرارت، واكنش­های شیمیایی، اثرات بیولژیكی و یا ایجاد یونیزاسیون و غیره گردد. چنانچه شدت این پدیده‌ها متناسب با مقدار اشعه جذب شده باشد، می‌توان از آنها به ­عنوان مبنایی برای اندازه­ گیری میزان اشعه تابشی و یا اشعه جذب شده استفاده نمود. در این­گونه اندازه ­گیری­ها بایستی تناسب پدیده‌های فوق با میزان اشعه جذب شده دارای سه خاصیت ثبات (Stable)، دقت (accurate) و حساسیت (Sensitive) باشند. در اینجا به بررسی اجمالی این پدیده‌ها می‌پردازیم.

- استفاده از اثرات بیولوژیكی
 تأثیرات بیولژیكی اشعه بر روی بافت­های زنده اغلب دارای دوره مخفی (Latent Period) بوده و تغییرات آن نیز تابع خطی از مقدار دوز جذب شده نمی‌باشد. بعلاوه هیچ­ یك از خواص ثبات، دقت و حساسیت در اینگونه آثار مشاهده نمی‌شود. بنابراین نمی‌توان از آن­ها برای اندازه‌گیری میزان اشعه استفاده نمود.

- استفاده از آثار شیمیایی
از آثار شیمیایی مختلفی كه در اثر جذب اشعه در مواد بوجود می‌آید می‌توان به تغییر رنگ بعضی مواد (مثلاً مخلوط سولفات سدیم و كلرور پتاسیم) در اثر تابش اشعه، اثرات اشعه بر روی فیلم عكاسی و یا آثاری چون اكسیداسیون فرو (Fe++) و تبدیل آن به فریك (Fe+++) اشاره نمود. تغییر رنگ مواد بخاطر اشتباه در مقایسه رنگ­ها و همچنین وابستگی آن­ها به انرژی پرتو تابشی نمی‌تواند بعنوان مبنایی برای دوزیمتری اشعه مورد استفاده قرارگیرد.

- استفاده از روش عكاسی
استفاده از روش عكاسی نیز دارای مشكلاتی، از قبیل بستگی شدید آن به انرژی فتون­های تابشی، است. ولی بر مبنای خاصیت اكسیداسیون فرو و تبدیل آن به فریك در اثر جذب اشعه دوزیمترهایی بنام دوزیمتر فریك (Frick dosimeter) ساخته شده است كه در رادیوبیولژی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از آثار حرارتی بمنظور دوزیمتری اشعه نیز امكان­پذیر است. ولی از آنجا كه مقدار بسیار كمی از انرژی اشعه بصورت حرارتی جذب محیط می‌شود، تكنیك­های دقیق و كالریمترهای بسیار حساس برای اندازه‌گیری آن لازم می‌باشد.
از این ­رو این روش در اندازه‌گیری­های معمولی مورد استفاده نبوده و اغلب جهت استاندارد كردن سایر دوزیمترها بكارمی ­رود.

- استفاده از خاصیت یونیزاسیون
استفاده از خاصیت یونیزاسیون اشعه متداول­ترین روش برای دوزیمتری آن است. در یونیزاسیون گازها توسط اشعه با انرژی تا حدود MeV 3 تعداد یون­های حاصله با مقدار جذب اشعه كاملاً متناسب است و لذا می­توان با شمارش تعداد یون­ها به مقدار اشعه جذب شده پی برد. ضریب جذب انرژی در یك محیط مثلاً گاز با عدد اتمی محیط و انرژی فتون­های تابشی بستگی دارد و میزان تأثیر هریك برحسب آنكه جذب توسط پدیده فتوالكتریك، كمپتون ویا تولید زوج باشد، متفاوت است . جهت اندازه‌گیری دوز تابشی اشعه x از محیط استانداردی كه شامل هوا در شرایط متعارفی است استفاده می‌شود. علت این انتخاب مبتنی بر دلایل زیر است :
الف:  عدد اتمی موثر هوا و بافت­های بدن تا حد زیادی مشابه بوده و لذا ضریب جذب جرمی اشعه در محدوده وسیعی از انرژی ذرات تابشی برای آب، هوا و بافت­های نرم تقریباً برابرند.
ب: پتانسیل متوسط یونیزاسیون برای محیط­های فوق حدود eV35 بوده و مولكول­های هوا پس از یونیزاسیون به سرعت به­حالت عادی خود بازمی­گردند. واحدهای اندازه‌گیری اشعه x و گاما و یا استانداردهای رادیولژی توسط كمیته بین المللی واحدهای رادیولژی (International Comission on  Radiological Units) ICRU  تعیین می‌شود. واحد دوز اشعه تابشی (Exposure does) درسال 1937 توسط این موسسه بعنوان رونتگن (R) معرفی گردید. یك رونتگن مقدار اشعه x یا گامائی است كه در یك سانتی­متر مكعب هوا در شرایط متعارفی (صفردرجه سانتیگراد و 76 سانتیمتر جیوه) و در اثر یونیزاسیون یك واحد الكترواستاتیك ( esu 1) بار الكتریكی مثبت یا منفی ایجاد كند. اگر هر یون دارای بارالكتریكی معادل یك الكترون باشد،  esu 1 از بار الكتریكی مثبت یا منفی معادل 109´ 083/2 جفت یون است. واحد دوز تابشی در سیستم اندازه‌گیری بین­المللی SI بصورت كولمب بر كیلوگرم هوا (C/kg) تعریف می‌شود و آن مقدار اشعه‌ای است كه در یك كیلوگرم هوا مقدار یك كولمب بارالكتریكی ایجاد كند.