واحد های اندازه گیری پرتوها :

برای درک صحیح از اثرات هر پدیده ایی دانستن مقیاس سنجش واندازه گیری ودرک صحیح از این مقیاس های اندازه گیری در بر رسی آثار بوجود آمده ویا احتمال پیدایش این آثار نقش مهمی را ایفا منماید از اینرو به بررسی واحدهای اندازه گیریاشعه ایکس(پرتو های یونیزان)می پردازیم

هر واحد برای توصیف کمیتهای فیزیکی را می‌توان به اندازه‌ گیری چهار کمیتبنیادی تقلیل داد. این کمیتها با یک مقدار عددی و یک واحد توصیف می‌شوند. این کمیتهای بنیادی و واحدهایی که برای توصیف آنها اختیار شده‌اند،عبارتند از: جرم با واحد بنیادی کیلوگرم ، طول با واحد بنیادی متر ، زمانبا واحد بنیادی ثانیه و جریان الکتریکی که واحد بنیادی آن آمپر است. دستگاه SI را گاهی دستگاه کیلوگرم - متر - ثانیه ، نیز می‌نامند.

واحدهای ویژه

بكرل :

‌از بنیادی ترین واحدهای اندازه گیری پرتوهاست و برابر با پرتوزایی منبعی می باشد كه در هر ثانیه یك اتم از آن واپاشیده می شود.

كوری :

واحدی بزرگتر از بكرل است و برابر است با 10 10×7/3واپاشی در ثانیه از اتم عنصر رادیو اكتیو.

سیورت:

یکایاس‌آی دز معادل (Dose Equivalent) درفیزیک پزشکی است.

1 sivert = 1 j/kg

1Sv = 100rem

گریGY- راد RAD:

واحد دوز جذب شده وهمچنین انرژی انتقال یافته مباشدو عبارت است از جذب یک ژول در یککیلوگر11GY=1JKg- گری به‌ تدریج در نوشته‌های جدید به جای رادمی‌نشیند. هر یک گری برابر است با 100راد.

واحد پرتوگیری اشعه ایکس :

واحد پرتو گیری ایکس بنابر تعریف ، عبارت است از خارجقسمت∆Q بر∆mکه در آن∆Q مجموع بارهای الکتریکی همه یونهای هم ‌علامت است که پس از توقف کامل همه الکترونهایآزاد شده توسطفوتونها در عنصری حجمی از هوا به جرم∆m تولید می‌شود.

واحد دوز جذب شده
دوز جذب شده (D) عبارت است از خارج قسمت ED∆ انرژی است که تابش یون ساز بهجرمی مانند m∆ از ماده در یک عنصر حجم منتقل می‌کند. واحد ویژه دوز جذبشده که تا سال 1972 به صورت گسترده بکار می‌رفت، راد بود. راد هنوز همکاربردی گسترده‌ای دارد، اگر چه یکای ویژه جدیدی به جای آن معرفی شده است. یکای ویژه در دستگاه SI گری (GY) است. گری عبارت است از جذب یک ژول در یککیلوگرم . هر یک گری برابر است با 100راد.
انرژی انتقال یافته
انرژی انتقال یافته (ED∆) عبارت است از اختلاف ما بین مجموع انرژیهای(EE∆) تمام ذرات مستقیم یا غیر مستقیم یون سازی که به یک عنصر حجم واردمی‌شوند و مجموع انرژیهای (EL∆) همه ذراتی که آن را ترک می‌کنند و برای هرگونه تغییر در جرم سکون (ER∆) که در واکنشهای هسته‌ای یا ذرات بنیادی دراین عنصر حجم صورت می‌گیرد، تنظیم شده‌اند. واحد انرژی انتقال یافته ، گرییا راد است.
دوز معادل(H)
دوز معادل (H) عبارت است از حاصلضرب دوز جذب شده (D) ، عامل کیفیت (Q) ،عامل توزیع دوز (N) و هر عامل اصلاح کننده دیگر. H = DxQxN ، واحد ویژه H (دوز معادل) به واحد ویژه بکار رفته برای D بستگی دارد. مثلا: اگر D برحسب راد باشد، واحد ویژه H بر حسب رم است و مقدار عددی دوز بر حسب رمبرابر است با راد ضربدر عاملهای اصلاح مناسب N و Q. هیچ علامت اختصاریبرای یکای رم وجود ندارد. اگر D بر حسب گری بیان شود، واحد ویژه H "سیورت" است. و دوز بر حسب سیورت به لحاظ عددی عبارت است از دوز بر حسب گری ضربدرهمان عاملهای اصلاح مناسب. علامت اختصاری سیورت SV است.

آهنگ دُز معادل :

دُز معادل را در واحد زمان محاسبه می کند و یکای آن سیورت بر ثانیه

دُز موثر (E ) :

کمیتی است که علاوه بر در نظر گرفتن نقش پرتوها در بروز اثرات بیولوژیکی ، نقش آن ها را در اثرات آماری نظیر سرطان ها نیز در نظر می گیرد. این کمیت از حاصل ضرب دُز معادل در ضریب دیگری به نام ضریب توزین بافت بدست می آید. یکای دُز موثر نیز سیورت می باشد.

ذاری نسبی زیست شناختیRBE
relative biologic effectiveness) )RBE مربوط به یک تابش خاص عبارت است از نسبت دوز جذب شده یک تابش مرجع(DR) به دوز جذب شده تابش مطلوب (DX) برای دستیابی به همان تاثیر گذاریزیست شناختی. اصلاح RBE در کارهای تجربی زیست شناسی تابش و سایر زمینه‌هایمربوط بکار می‌رود. این ضریب با عامل کیفیت که در دوز معادل بررسی شدمرتبط است، اما با آن همسان نیست. برای تعریف RBE ، باید سطح تاثیر زیستشناختی و ماهیت مرحله نهایی زیست شناختی بکار رفته در تعریف را صریحا مشخصکرد.
انتقال خطی انرژی
انتقال خطی انرژی (LET) برای ذرات باردار در هر محیط ، بنا به تعریف عبارتاست از خارج قسمت dEL بر dEL dEL میانگین انرژیی است که ذرات باردار باانرژی معین در عبور از مسافت dL به صورت موضعی به محیط منتقل می‌کنند. LET شکل محدود شده "توان توقف" در فیزیک است. ابعاد LET ، انرژی به ازای واحدطول است.

چون بافتها و ارگانهای متفاوت پرتوها را بصورت متفاوت جذب می کنند،‌دزواقعی درقسمتهای مختلف بدن متفاوت است .برای تعریف دز مؤثر از میانگین دز دریافتی در کل بدن استفاده می شود .دز مؤثر حساسیتهای نسبی بافتهای متفاوت اکسپوز شده را توضیح می دهد . این فاکتور ، کمیتی برای ارزیابی ریسک و مقایسه منابع بسیار مشابه اکسپوژر در محدوده ای از تشعشات طبیعی تا آزمونهای رادیوگرافیکی می باشد .